Lan Úc

Trong giới chơi lan ai mà không mơ ước được làm chủ một vài chậu lan Úc vì thân cây mạnh mẽ, hoa nhiều mà thơm lại nở vào mùa Xuân.

Cách đây một vài năm loài lan này rất đắt. Những giống thông thường như Dendrobium kingianum hoa mầu tím trắng, thân nhỏ giá còn thấp. Nhưng những giống thân to như khúc mía, mập mạp cao từ 80 phân đến 1 thước hoa mầu trắng Dendrobium speciosum var hillii hay Dendrobium speciosum var speciosum, vàng nhạt như Dendrobium speciosum var curvicaule, vàng thẫm như Dendrobium speciosum var grandiflorum giá rất đắt có khi tới 3000-4000 US$ môt chậu lớn khoảng 15-20 cành.
Sở dĩ giới chơi lan ưa chuộng loại hoa này bởi vì nhiều hoa, dễ trồng, chịu được nóng được lạnh và phát triển rất nhanh.

Theo tài liêu của bác Bùi Xuân Đáng, Úc Châu có rất nhiều giống lan xinh đẹp. Riêng loại Dendrobium đã có nhiều giống khác nhau, (xin xem Lan rừng châu Úc và Lan Úc trên website hoalanvietnam.org). Xin đơn cử một vài giống thông thường:

Riêng giống Dendrobium speciosum đã có 6 biệt dạng khác nhau:

1. Den. speciosum var. capricornicum
2. Dendrobium speciosum var. curvicaule
3. Dendrobium speciosum var. grandiflorum hay Den. rex
4. Dendrobium speciosum var. hillii hay Den. tarberi
5. Dendrobium speciosum var. pedunculatum
6. Dendrobium speciosum var. speciosum

Ngoài ra còn các giống như: Dendrobium x delicatum, Den. aemulum, Den falcorostrum, Den. grassilicaule v.v...

Về hình thức lan Dendrobium Úc Châu khá giống nhau, chỉ khác nhau từ:

• Mầu sắc từ trắng vàng, hồng, tím nhạt hay đậm.
• Dò hoa dài hay ngắn, nhiều hoa hay ít.
• Hình dáng của hoa từ cánh tròn, cánh dài hay nhọn.
• Thân cây to hay nhỏ.

Tuy nhiên giống nào cũng thơm. Khi một khóm lan lớn nở hoa trong nhà vào dịp Tết, hương thơm toả khắp phòng cho nên quý vị nào bị dị ứng chắc chắn sẽ không chịu nổi. Hương thơm hơi hắc và lên tới tột điểm vào khoảng 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều.

Những cây Den speciosum dò hoa dài từ 30 đến 70 phân có từ 30-100 hoa. Giống Den. sp. var hillii thân nhỏ và dài tới 1 thước, dò hoa 20-30 phân có 70-100 hoa. Tuy không nở xoè ra hết nhưng dầy đặc, sắc hoa mầu trắng, mùi thơm rất mạnh.

Den kingianum, một giống thạch lan, gốc to, thân nhỏ cao khoảng 50 phân. Mỗi dò mang 15-20 hoa mầu tím đậm hay hồng nhạt mùi rất thơm. Cây rất mạnh chịu nóng rất cao và lạnh rất thấp, phát triển nhanh. Một chậu 5-6 gallons có thể cho từ 40-50 cây con một năm.

Den. grassilicaule thường mọc trên đá hay trên cây. Thân mảnh mai, nhỏ như chiếc đũa ăn cơm cao gần 1 thước. Chùm hoa mang 15-30 hoa bên trong mầu vàng, bên ngoài chấm nâu đỏ. Nếu có một khóm, đứng từ xa trông như một đàn ong đang bám quanh thân cây để hút mật, mùi thơm rất dễ chịu.

Den Aril's Gold là một cây lai giống. Thân cao khoảng 20-40 phân (8-16"), Chùm hoa rủ xuống dài chừng 20-30 phân (8-12"), hoa mầu vàng sẫm, môi hoa đỏ đậm rất đẹp, mùi thơm dễ chịu. Cây này được nhiều người ưa chuộng nên khá đắt, trên thị trường một chậu chỉ 3-4 nhánh giá từ 300-400$. Những giống có hoa mang những chấm đỏ giá rẻ hơn giống vàng tuyền.

CÁCH TRỒNG

NHIỆT ĐỘ: Nhiệt độ từ 40-90°F (5-32°C) tuy vậy lan có thể chịu được lạnh hơn miễn là không đến mức đông đá hay trên 100°F (38°C). Khi nhiệt độ lên quá cao, ta che bớt nắng và tăng thêm độ ẩm.

ÁNH SÁNG
Đa số Dendrobium cần nhiều ánh sáng cho nên có thể để ở ngoài trời với lưới che 50-70% để khỏi bị cháy lá. Những cây nhỏ chỉ cần ánh sáng cho Cattleya là đủ.

TƯỚI NƯỚC: Khi cây mọc mạnh cần tưới thật nhiều nước nhất là vào mùa hè, mỗi tuần 2 lần tuỳ theo chậu lớn hay nhỏ. Chậu nhỏ cần tưới thường xuyên hơn. Mùa đông tưới ít đi mỗi tháng hay 3 tuần 1 lần tuỳ theo chậu lớn hay nhỏ. Tuy nhiên nếu cây non vẫn mọc ta cũng cần tưới nước cho cây phát triển.

BÓN PHÂN: Khi cây đang mọc nhớ bón phân 30-10-10 với dung lượng ½ thìa cà phê cho 1 gallon (4 lít) nước. Vào cuối tháng 8 đổi sang 10-30-20 với dung lượng ½ thìa ca phê cho 1 gallon (4 lít) nước. Tuy vậy, nếu có ít cây ta có thể bón quanh năm với phân 20-20-20.

THAY CHẬU: Tất cả các giống Dendrobium dù là Úc châu hay ở nơi khác đều không ưa chậu quá sâu và quá rộng và chỉ nên thay khi cần thiết như chậu quá chật hoặc vật liệu nuôi trồng đã mục nát. Vì vậy ta nên chọn những thứ lâu mục như vỏ cây loại tốt, gach hay đá và trộn như sau:

5 phần vỏ thông cỡ lớn (fir bark) ½ -1" (1,2-2,5 cm)
3 phần đá hay gạch non cỡ như trên
1 phần vỏ dừa cỡ lớn
1 phần miếng xốp (Styrofoam) hay cát lớn hay than củi.

Những vật liệu này cần phải ngâm nước 1-2 ngày trước khi thay chậu. Riêng vỏ dừa cần phải ngâm lâu hơn (3-4) ngày để loại bỏ chất muối. Những chậu nhỏ nên dùng vật liệu cỡ nhỏ hơn.

TÁCH NHÁNH: Khi tách nhánh cần phải có từ 3-5 nhánh, cây mới phát triển tốt. Nếu chỉ có 1 nhánh, cây vẫn sống nhưng chậm phát triển.

KINH NGHIỆM: Ngoài những vấn đề kể trên, theo kinh nghiệm của người viết, lan cần ở chỗ thoáng mát, không nên để lan vào chỗ quá chật chội hoặc không khí tù hãm. Bởi vì lan mọc ở nơi hoang dã, rừng thiêng núi thẳm, mọc trên cây, trên đá rất thông thoáng và độ ẩm rất cao cho nên không thể phát triển ở nơi chật hẹp tù hãm được. Như vậy dễ sinh ra bệnh tật hoặc bị rệp hay côn trùng phá hại.

Một điều mà chúng ta thường ít lưu tâm đến là khi có hoa, chúng ta không nên đợi tới khi hoa tàn mà hãy cắt hoa sớm hơn, để cho cây lan có sức mạnh ra cây con vào mùa tới. Điều này nên áp dụng cho tất cả các loại lan khác chứ không riêng gì lan Úc.

Nếu đáp ứng được những điều nói trên, vườn lan của chúng ta sẽ tươi tốt, cây to, khoẻ mạnh và cho nhiều hoa để chúng ta thưởng lãm lâu dài vẻ đẹp và hương thơm của chúng.

Thelychiton kingianus (Dendrobium kingianum) Pink Rock Orchid

Kingdom: Plantae
(unranked): Angiosperms
(unranked): Monocots 
Order: Asparagales 
Family: Orchidaceae
Subfamily: Epidendroideae
Tribe : Dendrobieae (Dendrobium - from the Greek, dendron, meaning a tree, and bios, meaning life; referring to the habit of living upon trees)
Subtribe: Grastidiinae
Genus: Thelychiton
Species:T. Kingianus

Binomial name:Thelychiton kingianus(It was named after admiral Phillip Parker King, explorer of Australia).
Synonmyn:: Dendrobium kingianum (Previous name)