PHAM HOANH - Ngọc trai

Làm sao biết và định giá ngọc trai thật?
Khi tìm mua trang sức ngọc trai, người tiêu dùng thường chú tâm đến việc phân biệt giữa ngọc trai thật và ngọc trai giả, ít người biết rằng, ngay cả ngọc trai thật cũng có 2 loại khác nhau hoàn toàn cả về chất lượng cũng như giá cả, đó là ngọc trai biển và ngọc trai nước ngọt.

Nếu không xem kỹ, rất dễ lầm giữa ngọc trai nước ngọt và ngọc trai biển khi ngọc trai nước ngọt (hình phải) được nhuộm màu gần giống màu sắc tự nhiên của ngọc trai biển (hình trái)

Để giúp người tiêu dùng cách nhận biết, tránh rơi vào tình huống mua ngọc trai nước ngọt với giá của ngọc trai biển, có 7 yếu tố có thể phân biệt rõ hai loại ngọc trai này.

Yếu tố 1: Màu sắc.

Yếu tố 2: Độ cứng

Yếu tố 3: Độ dày xà cừ

Yếu tố 4: Độ bóng sáng

Yếu tố 5: Hình dạng ngọc

Một con trai nước ngọt kích thước lớn có thể được cấy trung bình 20 phôi tế bào để tạo ra 20 viên ngọc trong thời gian 6 – 12 tháng. Trường hợp khác có thể cấy tối đa đến 80 phôi tế bào để gia tăng sản lượng cho ngọc trên một con trai nuôi nước ngọt

Vì có nhân cấy là dạng mô nhỏ và mềm, hình dạng ngọc trai nước ngọt không được tròn như ngọc trai biển. Hình dáng thường gặp là oval, giọt lệ, hình nút, hình bầu dục, bán cầu…

Trong khi đó, do được cấy bằng nhân cứng có hình dạng xác định, ngọc trai nước biển có hình dạng từ tròn đến tròn hoàn hảo. Những viên ngọc trai nước ngọt tròn nhất cũng không thể tròn được như ngọc trai biển.

Ngọc trai biển có hình dạng tự nhiên đã tròn hoàn hảo mà không không hề qua công đoạn xử lý hình dạng như ngọc trai nước ngọt, làm tăng thêm giá trị vốn rất cao của loại ngọc trai này

Yếu tố 6: Kích thước ngọc

Thời gian nuôi càng lâu, lớp xà cừ tiết ra từ con trai càng dày lên, viên ngọc càng lớn và càng có giá trị. Đối với ngọc trai biển, thời gian để hình thành ngọc khá lâu, trung bình 2 – 3 năm. Thời gian tạo ngọc cũng khác nhau tùy theo từng loại ngọc (giống trai biển), nhanh nhất là ngọc trai Akoya (12 – 18 tháng), đối với ngọc South Sea và Taihiti, thời gian tạo ngọc là 48 – 60 tháng.

Đối với ngọc trai nước ngọt, vì thời gian nuôi quá ngắn (6 – 12 tháng) nên kích thước ngọc trai nước ngọt nhỏ hơn rất nhiều.

Thông thường kích thước của ngọc trai nước ngọt là khoảng 1 – 10mm (màu đỏ trong biểu đồ), trong khi đó, kích thước nhỏ nhất của ngọc trai Taihiti và South Sea là từ 8mm (hình phải)

Ngoài ra, việc cấy quá nhiều phôi trên cùng một con trai nước ngọt cũng là nguyên nhân khiến cho kích thước ngọc nhỏ và chất lượng ngọc giảm đi đáng kể.

Ngọc trai nước ngọt có hình dạng nhỏ và không tròn đều (hình phải), so với ngọc trai biển có hình dạng tròn và kích cỡ lớn hơn rất nhiều (hình trái – ngọc Taihiti màu đen)

Yếu tố 7: Giá thành sản phẩm

Hàng năm, Trung Quốc cung cấp ra thị trường thế giới một lượng ngọc trai nước ngọt khổng lồ với giá thành khá rẻ.

Qua các yếu tố đã phân tích từ các bài kỳ trước, cũng đã khá rõ lý do vì sao ngọc trai nước ngọt có giá thành rẻ, có thể tóm tắt một vài vấn đề chính như sau:

1. Sản lượng:
- Một con trai nước ngọt cho trung bình 20 – 80 viên trong thời gian nuôi rất ngắn, từ 6 – 12 tháng.
- Trong khi đó, một con trai biển trưởng thành chỉ có khả năng cho 1 viên ngọc duy nhất trong thời gian nuôi 24 – 36 tháng nếu thành công (tỷ lệ trai biển có ngọc sau khi cấy nhân chỉ đạt khoảng 40%). Ngoài ra, sự khan hiếm của các giống trai tạo ngọc cũng làm sàn lượng ngọc trai biển trên thế giới rất thấp.

2. Sự can thiệp của con người:
- Về hình dạng: Ngọc trai nước ngọt được cấy bằng mô mềm nên hình dạng không tròn, phải qua công đoạn mài tròn bằng máy quay ly tâm để có được hình dạng mong muốn, làm mất đi cấu trúc tế bào xà cừ và làm độ cứng của ngọc yếu đi, dễ bong tróc, độ bền thấp.
- Về màu sắc: Ngọc trai nước ngọt thường là màu trắng và có vằn, Để tạo ra viên ngọc có màu sắc hoàn hảo, nhà sản xuất thường xử dụng kỹ thuật xử lý “nhuộm màu”, cho ngọc có nhiều màu sắc khác nhau, không còn là màu của xà cừ tự nhiên.

Vậy để lựa chọn được viên ngọc trai và mua được đúng giá trị thật của nó chúng ta cần phải nắm rõ ít nhất 7 yếu tố trên để tránh mua nhầm viên ngọc trai kém chất lượng.

Làm sao nhận biết ngọc trai thật?

Từ cuối thế kỷ thứ 19, đầu thế kỷ 20, trong bối cảnh ngọc trai tự nhiên cực kỳ quý hiếm bởi một lượng khổng lồ đã bị khai thác cạn kiệt, phương pháp của Mikimoto ra đời đã can thiệp vào tự nhiên, thay thế tác nhân “hạt cát” rơi vào con trai và tạo ngọc “một cách tình cờ” trong thiên nhiên bằng một loại nhân cấy trực tiếp vào con trai, sau đó con trai được thả về với biển và quá trình tạo ngọc được diễn ra một cách hoàn toàn tự nhiên.

Hiện nay trên thế giới, ngọc trai nuôi trong môi trường tự nhiên có hai loại: ngọc trai nuôi tại môi trường biển và ngọc trai nuôi tại môi trường sông hồ, hay còn gọi là ngọc trai nước ngọt. Tuy bề ngoài thoạt nhìn có vẻ tương đối giống nhau, nhưng một viênngọc trai biển có giá gấp 10 lần so với ngọc trai nước ngọt.

Người tiêu dùng ngày nay rất khó phân biệt 2 loại ngọc trai này bởi tình trạng ngọc trà trộn lẫn lộn trên thị trường, dễ gây nhầm lẫn và mất tiền oan cho người tiêu dùng khi mua phải ngọc trai “nước sông” với giá bán của ngọc trai biển.

Có 7 yếu tố mà qua đó người tiêu dùng có thể phân biệt được ngọc trai biển và ngọc trai nước ngọt.
Yếu tố 1: Mầu sắc

Yếu tố đầu tiên có thể giúp người dùng phân biệt hai loại ngọc trai này là màu sắc.
Ngọc trai biển có màu sắc, hình dáng tự nhiên, không qua xử lý, không mài dũa và mang đặc tính riêng biệt về màu sắc, kích thước của từng loài trai sinh sống theo vùng, như ngọc trai đen của Tahiti (thuộc Pháp), ngọc trai vàng ánh kim South Sea của vùng biển Nam Thái Bình Dương, hay màu trắng, vàng kem, trắng ánh hồng của ngọc Akoya.

Với quá trình tạo ngọc trong tự nhiên, ngọc trai biển có cấu tạo gồm các tế bào xà cừ được xếp lớp hình cầu, cộng với môi trường nước biển có nhiều khoáng chất và xi-phông cao nên ngọc trai biển có độ bóng sáng rực rỡ, ánh lấp lánh, phản chiếu và khúc xạ ánh sáng chiếu vào tạo ra ánh màu 7 sắc cầu vồng, tuỳ thuộc vào các điều kiện ánh sáng khác nhau.

Có thể phân biệt được hai loại ngọc trai bằng cách so sánh màu sắc của chúng trong nhiều điều kiện ánh sáng khác nhau. Trong hình là hình ảnh ngọc trai Tahiti và Akoya thay đổi tùy theo ánh sáng quang phổ mà mặt trời tác động (hình giữa và dưới) trong khi ngọc trai nước ngọt (hàng trên cùng) chỉ thể hiện được một màu

Có thể nhận thấy điều này rõ hơn khi ngọc trai bị ướt. Dưới tác động của hiện tượng khúc xạ, ánh xà cừ đặc trưng của ngọc trai biển nổi bật và khác hoàn toàn so với màu nhân tạo của ngọc trai nước ngọt.

Ngọc trai nước ngọt nguyên bản có gam màu sáng, thường có vằn, không đồng bộ màu trên cùng một viên ngọc, vì thế, để có được màu sắc đa dạng và hoàn hảo, người ta đã tiến hành tẩy trắng hoàn toàn và xử lý hóa chất nhuộm màu để cho ra những viên ngọc với nhiều màu sắc đa dạng, ngoài ra do được nuôi bằng phôi mềm không định hình nên hình dáng ngọc trai nước ngọt thường không tròn đều và được đánh bóng bằng máy quay li tâm để hình dạng viên ngọc “hoàn hảo” hơn trong mắt người mua.

Đôi khi viên ngọc trai nước ngọt đã qua xử lý lại có màu sắc và hình dáng đa dạng hơn cả ngọc trai biển trong khi giá trị của chúng có thể thấp hơn đến 10 lần, điều này làm nhiều người nhầm lẫn khi chọn mua ngọc trai biển, nhất là tại thị trường Việt Nam.

Hiện nay, ngọc trai nước ngọt chủ yếu được sản xuất ở Trung Quốc với số lượng khổng lồ, lên tới 1,500 tấn/năm. Việc chạy theo sản lượng nuôi cấy quá lớn của Trung Quốc đã khiến chất lượng ngọc nước ngọt ngày càng giảm.

Tại Việt Nam, ngành công nghiệp nuôi cấy ngọc trai nước ngọt không phát triển mạnh, chủ yếu tập trung tại một số tỉnh miền Tây. Chất lượng ngọc trai nước ngọt của Việt Nam được đánh giá cao hơn hẳn các nước trong cùng khu vực

Yếu tố 2: Độ cứng

Độ cứng ngọc trai được đo theo thước đo độ cứng Mohs dành cho kim cương và đá quý. Nếu ngọc trai biển được xác định ở mức 3.8 – 4.5 Moha thì ngọc trai nước ngọt chỉ đạt mức 1.8 Moha, tức là chỉ tương đương với thạch anh (theo Thang độ cứng Mohs – Hội Khoáng vật Hoa Kỳ).

Tuy nhìn bề ngoài có vẻ giống nhau, ngọc trai biển có giá trị ước tính cao hơn gấp 10 lần ngọc trai nước ngọt, việc phân biệt hai loại ngọc trai này là cần thiết để người tiêu dùng không bị mất tiền oan trong bối cảnh thị trường đang lẫn lộn giữa hai loại ngọc trai này.

Trong khi ngọc trai biển có nhân cấy định hình làm từ một loại vỏ sò của vùng sông Mississippi (Mỹ), nhân cấy của ngọc trai nước ngọt là một loại mô nhỏ và mềm, điều này khiến cho hình dáng tự nhiên của ngọc trai nước ngọt không tròn đều và thường được xử lý để có được hình dạng như mong muốn, do được xử lý kể cả về hình dáng lẫn màu sắc nên thường phần xà cừ của ngọc trai nước ngọt không bền, dễ bị tác động bởi môi trường bên ngoài, làm hao mòn, bong tróc, tách lớp.

Độ cứng thấp khiến ngọc trai nước ngọt có độ bền kém hơn nhiều so với ngọc trai biển.

Yếu tố 3: Độ dày xà cừ
Độ dày xà cừ là một trong những yếu tố quyết định nên giá thành của một viên ngọc trai biển, thông thường, mỗi con trai biển chỉ có thể tạo ra một viên ngọc trai duy nhất trong thời gian nuôi từ 24 – 36 tháng sau cấy để có được độ dày xà cừ đạt tiêu chuẩn.

Trong ba loại ngọc trai biển, ngọc Akoya có độ dày xà cừ nhỏ nhất (0.35 – 0.7mm), ngọc Taihiti có lớp xà cừ dày trung bình từ 1 – 3mm và ngọc trai South Sea có lớp xà cừ dày nhất (1.5 – 6mm).

Tuy nhiên, độ dày xà cừ lại không phải là yếu tố để xác định giá trị khi nói đến ngọc trai nước ngọt. Do đặc thù sinh trưởng của giống trai nước ngọt khó có thể cấy hạt nhân như trai biển, vì thế một lượng phôi tế bào không định hình được lấy từ phần thượng bì bên ngoài lớp áo của trai nhân, cắt thành từng miếng tế bào nhỏ hình vuông 3mm, đưa vào lỗ cấy trong màn áo ngoài giữa các mô liên kết của trai ngọc.

Ngọc trai nước ngọt được cấy chủ yếu từ giống trai Cumingii Hyriopsis, Hyriopsis Schlegelii sống ở ao, hồ, sông ngòi

Do vậy, ngọc trai nước ngọt có cấu tạo gần như hoàn toàn là xà cừ, nhưng do thời gian nuôi cấy quá ngắn, cộng với môi trường sông hồ có hàm lượng dinh dưỡng thấp và số lượng mô cấy trong 1 con trai quá nhiều, dẫn đến chất lượng xà cừ không tốt.

Yếu tố 4: Độ bóng sáng

Sống lâu năm trong môi trường đại dương với vô số chủng loại vi sinh vật đa dạng cùng hàng trăm khoáng chất, ngọc trai biển hấp thụ nhiều dưỡng chất và tinh túy từ lòng biển cả, ngọc trai biển có độ bóng sáng rực rỡ, phản chiếu ánh sáng từ sâu bên trong viên ngọc. Đặc biệt, khi ở trong những môi trường ánh sáng khác nhau, ngọc trai biển sẽ có ánh màu khác nhau, do tác động của hiện tượng quang phổ lên lớp xà cừ bên ngoài viên ngọc.